Priču o tajnama Beograda započeću u samom centru grada, u tašmajdanskom parku, ili možda je bolje reći nekoliko desetina metara ispod njega.Ispod nedavno preuređenog parka i crkve Svetog Marka krije se splet pećina čiji se neispitani kraci pružaju prema Slaviji i Železničkoj stanici. Kelti i Rimaljani su pećine koristili kao rudnik i ova namena im je zadržana sve do početka 19. veka. Po zauzimanju Beograda rudnik su nasledili Turci koji su po njemu ovom delu grada dali ime ( taš – kamen, majdan – rudnik). Viševekovno vađenje kamena iz utrobe brda učinilo je da ono postane šuplje poput sita. Nekoliko velikih prirodnih galerija, koje je pre mnogo milenijuma isklesala priroda, rudari su povezali spletom hodnika i prolaza koji su kasnije dobili sasvim drugu namenu. Kada je srpska vojska u Prvom srpskom ustanku 1806. godine blokirala beogradsku tvrđavu, Karađorđev štab je smešten u ove pećine. Tri hiljade srpskih vojnika sprečavalo je da turski vojnici napuste grad kroz jednu od četiri gradske kapije, Stambol kapiju, koja se nalazila na mestu današnjeg Narodnog pozorišta.
Nisu samo pećine te koje pričaju zanimljivu priču. Za Beograd se slobodno može reći da je grad koji leži na mrtvima, jer je veliki deo današnje gradske površine, posebno njeni centralni delovi, nekada korišćen kao groblje. Takav je slučaj i sa Tašmajdanom. Godine 1826. na prostor današnjeg parka preneseno je srpsko groblje koje se do tada nalazilo na prostoru današnjeg Trga Republike. U narednim decenijama ono je postalo najveće beogradsko groblje, na kome su sahranjeni mnogi znameniti Srbi: Joakim Vujić, Josif Pančić, Đuro Daničić, Ilija Milosavljević Kolarac, itd.
Groblje je izmešteno na prostor današnjeg Novog groblja 1888. zbog širenja grada.
Godine 1835, po naređenju kneza Miloša, na obodu groblja započeta je gradnja crkve Svetog Marka, koja se nalazila u neposednoj blizini današnje crkve i koja je srušena u aprilskom bombradovanju Beograda 1941. godine. Moderna crkva podignuta je između 1931. i 1940. godine. Projektovana je po ugledu na crkvu manastira Gračanica, prema planovima arhitekata Petra i Branka Krstića. Oblikovana je u duhu arhitekture srpsko-vizantijskog stila i do izgradnje Hrama Svetog Save bila je najveća crkva u Beogradu. Iza nje nalazi se i mala ruska crkva. U Crkvu su iz Prizrena prenesene mošti prvog srpskog cara Stefana Dušana, čiji sarkofag leži desno od glavog ulaza. Zaslugom Radoslava Grujića 1927. prenesene su iz njegove zadužbine manastira sv. Arhanđela kod Prizrena prvo u patrijaršiju, a potom 1968. u crkvu Svetog Marka. |
| stara crkva Sv. Marka sa okolinom |
Mnogo manje je poznato da su u kripti crkve sahranjene još dve krunisane glave: kralj Aleksandar Oberenović i kraljica Draga koji su ubijeni 3. maja 1903. godine. Pored njih u kripti se nalaze i grobovi nekoliko drugih članova vladarske porodice Obrenović, kao i brojnih crkvenih velikodostojnika. Kripta je nažalost zatvorena i može joj se pristupiti samo četvrtkom u 18 časova.
Mnogo vekova kasnije,
na ovom istom mestu Knez Miloš podigao je staru crkvu svetog Marka kako bi obeležio mesto na kome je 30. novembra 1830 godine, pročitan Hatišerif, kojim je Srbija dobila pravo na unutrašnju samoupravu, koja je temelj moderne nezavisne srpske države.
CONVERSATION